Muzyka tatarska ma już obecnie ponad tysiącletnią historię, jej korzenie sięgają IX wieku, czyli okresu świetności kultury Bułgarów Nadwołżańskich, protoplastów narodu tatarskiego. Badania archeologiczne z IX i X wieku oraz wieków późniejszych wykazały, że w powszechnym użyciu były wówczas różne instrumenty muzyczne, takie jak: lutnia, flet oraz harfa. Ciekawa może być dla nas etymologia nazwy lutnia. Sam instrument pochodzi z Persji lecz do Bułgarów Nadwołżańskich przywędrował z zachodu przez Polskę z Hiszpanii, która w VIII wieku znajdowała się pod panowaniem arabskim. Instrumenty te były przedmiotem handlu i do Tatarów dotarły wraz ze spolszczoną nazwą lutnia, pochodzącą od hiszpańskiej nazwy „Laud”, która z kolei pochodziła od arabskiej nazwy „Al-oud”.

 

W XV wieku duży wpływ na kulturę muzyczną miał rozwój chanatów kazańskiego i krymskiego. Warto tutaj wspomnieć, że muzyka tatarska oparta jest na skali pentatonicznej, co wskazuje na wpływy tybetańskie oraz chińskie. Ciekawy jest także fakt, że polskie pieśni ludowe mają identyczną budowę pentatoniczną, co może wskazywać z kolei na ich wschodnie, także tatarskie pochodzenie. Wśród znalezisk archeologicznych z okresu świetności chanatu kazańskiego, odnaleziono instrumenty przypominające rury, czy też tuby, a także płytki kostne z trapezowymi otworami w narożach i trzema dużymi otworami, które jak sądzą naukowcy, mogły stanowić część instrumentu smyczkowego.

 

Od XVI Do XVIII wieku rozwój muzyki tatarskiej staje się bardziej lokalny i pojawia się tutaj powszechna melancholia, która staje się charakterystyczną cechą muzyki tatarskiej. Okres ten, związany jest z rozpadem obu chanatów (co spowodowało ogromne migracje ludności), walką o utworzenie własnego państwa i tęsknotą za utraconą ojczyzną. W tym okresie następuje największy regres tatarskiej kultury muzycznej, wiele pieśni zostaje bezpowrotnie utraconych.

 

W XIX wieku w muzyce tatarskiej dochodzi do zwiększenia popularności pieśni ludowych oraz rozszerzenia instrumentarium o skrzypce, harmonijkę oraz bajan – wschodnią odmianę akordeonu. Warto tutaj wspomnieć, że do utrwalenia oraz popularyzacji pieśni ludowych walnie przyczynił się Gilyazetdinov Saifulin, który w latach 70 dziewiętnastego wieku trwale zapisał około 400 pieśni ludowych na krążkach pozytywki. Wielu melodiom ludowym w naturalny sposób przypisywano później słowa pieśni. Z tego okresu wywodzą się najbardziej znane i popularne utwory, w których można znaleźć odniesienia do codziennych czynności lub otaczającej nas przyrody, np. do śpiewu słowika, lotu motyla, widoku jodeł, łąk lub codziennych czynności np. zbierania jagód lub poziomek. Co ciekawe odniesienia do przyrody lub codziennych czynności są w pieśniach tatarskich tylko pretekstem, paralelą lub analogią do zawiłości uczuć: miłości, przyjaźni, rozłąki itp. Po roku 1917 tatarska muzyka zaczyna tracić swoją tożsamość na rzecz popularnych rosyjskich pieśni.

 

* * *

 

Polscy Tatarzy są potomkami Tatarów kazańskich oraz krymskich, osiedlonych na ziemiach Rzeczypospolitej w wyniku migracji lub wziętych do niewoli podczas bitew. W obu przypadkach rodziny tatarskie bardzo szybko integrowały się ze szlachtą polską oraz litewską, zachowując co prawda swoją odrębność religijną, jednakże w wyniku asymilacji już w ciągu kilku pokoleń zatracali swój język oraz kulturę muzyczną.

 

Fundacja Tatarskie Towarzystwo Kulturalne czynnie włączyła się w proces przywrócenia muzycznego dziedzictwa Tatarów, pozyskując najpierw środki na naukę śpiewu dla dzieci pochodzenia tatarskiego a później organizując zajęcia wokalne, prowadzone przez Panią Barbarę Kornacką. Panu Adamowi Jakubowskiemu przypadło zadanie odtworzenia kanonu ludowych pieśni tatarskich wraz z opracowaniem przekładów fonetycznych tekstów pieśni zapisanych cyrylicą Tatarów kazańskich oraz alfabetem tili Tatarów krymskich. Dzisiaj mamy już tego wyniki. To właśnie te piękne wykonania ludowych utworów tatarskich, które mogą Państwo usłyszeć odtwarzając płytę Przebudzenie.

Płyta została opracowana przez naszą społeczność i profesjonalnie nagrana w studiu nagraniowym w Warszawie (szczególne podziękowania dla Pana Przemysława Wojsława).

 

Płycie nadaliśmy tytuł „Przebudzenie”, gdyż wierzymy, że wykonując te pieśni, młode pokolenie Polskich Tatarów budzi się z wielowiekowego letargu, jakim jest brak muzycznej spuścizny naszych przodków.